ميزان جهش زايي مولكلوهاي زيستي در ذرات معلق موجود در آلودگي هوا، در بسياري از شهرها، از جمله شهر بورتو واقع در كشور برزيل، بررسي شده است. اين مطالعات معمولاً توسط روش سالمونتلا/ ميكروزوم صورت مي گيرد. ذرات متعلق هوا جمع آوري شده، و جداسازي مي شوند، سپس جهش زايي در هر بخش بررسي مي‌شود. اين كميت توسط بررسي ميزان جهش هاي ايجاد شده در سوشهاي سانلمونلا تيفي موريم[1] TA98-NR , TA98 و TA98/1,8 DNP به دست مي آيد. جهش هايي شامل تغيير چارچوب خواندن در ژن ها توسط تركيبات آلي حل شونده در سيكلوهگزان غيرقطبي و دي كلرومتان نيمه قطبي، شناسايي شدند. مقدار اين جهش‌ها در مواقع مختلف سال متفاوت و در اماكني كه بيشتر در معرض دود اتومبيل ها مي‌باشند، بيشتر مي باشد. به عنوان مثال، دي كلرومتان (DCM) در هنگام بهار و سيكلوهگزان (CX) در تابستان بيشترين تاثير جهش زايي خود را بروز مي دهند. بدون شك رابطه اي بين ميزان آلودگي هوا و جهش زايي وجود دارد و روش سالمونتلا/ ميكروزوم، متد بسيار مناسبي براي تعيين ميزان آلايندگي يك محيط درتوليد جهش ها مي باشد.

آلودگي ذرات معلق، يكي از مهم ترين عوامل آلودگي محيطي است كه تاثير بسزايي بر روي كيفيت زندگي تمامي موجودات زنده مي گذارد. سازمان جهاني بهداشت آلودگي هوا را از تاثيرگذارترين فاكتورها در بيماري هايي مانند عفونتهاي تنفسي، سرطان و بيماري هاي قلبي مي داند.

يكي از كميتهايي كه آلودگي محيطي را نشان مي دهد، مقدار كل ذرات معلق موجود در جو مي باشد. مقدارهاي مجاز، خطرناك و زياد ذرات معلق، در استانداردهاي جهاني، به طور كامل تعيين شده اند. علاوه بر اين، مشاهدات جديد نشان مي دهند كه مولكولهاي آلي متصل به ذرات معلق، قابليت جهش زايي بالايي دارند و معمولاً تحت گروه مولكولهاي سرطان زا طبقه بندي مي شوند. متد سالمونلا/ ميكروزوم، تعيين و شناسايي اين مولكول ها را براي ما مقدور ساخته است كه مهم‌ترين آنها پلي سيكليك هيدروكربن هاي آروماتيك (PAH) و مشتقات آنها مي‌باشند. اين مولكولهاي آلي، غالباً از سوخت ناقص سوختهاي فسيلي در فرايندهاي صنعتي حاصل مي شوند و جهش زايي آنها به مراتب در مطالعات مختلف اثبات شده است.

در اين نوشته، به مطالعه متد سالمونلا/ ميكروزوم و به كارگيري آن بر روي نمونه‌هاي مختلفي از ذرات معلق موجود در هوا مي پردازيم. در يك آزمايش، براي مطالعه نمونه هاي به دست آمده از چهار ناحيه اي شهري، چه در بهار و چه در تابستان، از اين متد استفاده شده است. روش سالمونلا/ ميكروزوم را مي توان به طور غيرمستقيم، براي تعيين ميزان ذرات معلق در هوا به كار برد و تاثيرات آن را بر محيط و همچنين سلامت انسان مورد بررسي قرار داد.

- نمونه: ذرات معلق موجود در هوا، در چهار ناحيه از شهر “پورتو” در جنوب برزيل در تابستان (ماه‌هاي دسامبر و فوريه) و در بهار (ماه اكتبر) با دماي متوسط به ترتيب 24 و 19 به دست آمده اند.

چهار منطقه مورد استفاده داراي مشخصات زير مي باشند.

1- ناحيه اول: در يك ناحيه داراي مترو، با فاصله km1 از خيابان اصلي با ترافيك‌ عادي (سه هزار وسيله نقليه بر ساعت)، به دور از مناطق صنعتي و در كنار فضاي سبز.

2- ناحيه دوم: يك منطقه نيمي صنعتي، نيمي مسكوني، با صنايع كوچك و متوسط، با ترافيك 600 وسيله نقليه در ساعت و به فاصله 2 كيلومتر از يك بزرگراه.

3- ناحيه سوم: منطقه اي با ترافيك سنگين، حدود 7400 وسيله بر ساعت در يك تقاطع مهم، واقع در پايين شهر.

4- ناحيه چهارم: يك تقاطع با ترافيك سنگين (6400 وسيله در ساعت) در كنار ايستگاه اتوبوسها و وسائط نقليه عمومي.

نمونه هاي ذرات معلق، جمع شده بر روي فيلترهاي شيشه‌اي، توسط سمپلرهاي با حجم بالا جمع آوري مي شوند. فيلترها، قبل و بعد از آزمايش مورد اندازه گيري وزن قرار گرفته و بدينوسيله ميزان ذرات معلق هوا محاسبه مي شود. مقدار ذرات معلق با كميتي با نام TSP معرفي مي شود. مقدار هواي عبور داده شده از فيلترها در حدود 1769 تا 2383 مترمكعب بوده و بين 32 تا 385 ميلي گرم ذرات معلق به دست آمده‌اند كه غلظتي حدود 17 تا 161 ميكروگرم بر مترمكعب را نشان مي دهد (در جدول 1 در انتهاي اين فصل، اطلاعات مربوط به نمونه ها به طور كامل آورده شده است).